آیة الله جوادی آملی در تفسیر سوره ی ابراهیم می فرمایند: یه عده هستند و بودند که در کشوری به دور از تمدن بدون اینکه ندای توحید به اونجا برسه، زندگی کردند و از دنیا رفتند و به اصطلاح اونها دچار فقر دین بوده اند. و خداوندی که حکیم است یقینا از اونها به قدری که خوب و بد را می دانند ازشون روز قیامت انتظار داره. و حساب و کتاب و میزان اشون با ما فرق داره. (ما مگه چی داریم؟ در مقاله ای به این پرسش جواب دادم)

یه عده از بندگان خدا بودند که قبل از وجود هر پیامبری و دینی و کتابی زندگی می کردند نیز همین طور. یه عده بعد از حضرت موسی (ع) و قبل از عیسی (ع) بودند نیز باید به دین موسی(ع) روی می آورند. و اگر جزو عده ای بودند که صدای منادی دین به آنجا اصلا نرسیده هم مثل پاراگراف قبل. اما وقتی عده ای بر دین موسی(ع) بودند و پیام و ندای دین عیسی(ع) را شنیدند و ایمان نیاورند، حتما مجازات می شوند.

همین طور کسی که مفهوم دین را فهمید و پیامبر را درک کرد و مفهوم رسالت را در زندگی خودش یافت و وقتی پیامبری دیگر آمد و به دین او و جواب به ندای هل من ناصر ینصرنی او پاسخ نداد، مشکل پیدا می کند.

پس ببینید چقدر موضوع معرفت به دین مهم است. در مقاله ای با عنوان معرفت در دین مگه چقدر مهمه؟ در این مورد بحث کردم.